Dzieci rodzą się z różnymi temperamentami i potrzebami, ale jedno jest pewne – dzielenie się nie przychodzi im naturalnie. Choć dla dorosłych oddanie komuś kawałka czekolady czy pożyczenie długopisu jest czymś oczywistym, dla malucha to często ogromne wyzwanie. Rodzice i wychowawcy często zastanawiają się, jak nauczyć dziecko dzielenia, widząc, jak ich pociecha kurczowo trzyma ulubioną zabawkę i nie chce się nią podzielić z kolegą. Tymczasem umiejętność dzielenia się nie jest czymś, z czym dzieci się rodzą – to cecha, której trzeba je cierpliwie nauczyć, wspierając ich rozwój emocjonalny i społeczny każdego dnia.
Dlaczego dzielenie się jest tak trudne dla dzieci?
Zanim zaczniemy wymagać od dziecka, że będzie się dzielić, warto zrozumieć, dlaczego dzieci nie chcą się dzielić. Dla małego dziecka zabawka to nie tylko przedmiot – to część jego świata, poczucie bezpieczeństwa, coś, co daje radość i należy tylko do niego. Oddanie jej na chwilę innej osobie może budzić lęk, niepewność, a nawet poczucie straty. Warto pamiętać, że rozwój pojęcia własności u dzieci przebiega stopniowo i naturalnie – to, co dla dorosłego jest „życzliwością”, dla dziecka może być niezrozumiałym nakazem. W wieku przedszkolnym dzieci dopiero uczą się rozumieć, że inni też mają potrzeby i że dzielenie się może prowadzić do wspólnej zabawy, a nie do utraty czegoś ważnego.
Kiedy dziecko jest gotowe, by uczyć się dzielenia?
Nauka dzielenia się u dzieci nie zaczyna się od słów: „Podziel się z kolegą”. Zaczyna się o wiele wcześniej – od budowania relacji, pokazywania przykładów i tworzenia sytuacji, w których dziecko może doświadczyć wspólnoty i współpracy. Najczęściej pierwsze próby dzielenia się pojawiają się około drugiego-trzeciego roku życia, ale pełne zrozumienie tej idei może nastąpić znacznie później. Każde dziecko rozwija się w swoim tempie, dlatego ważne jest, by nie porównywać go z innymi, lecz wspierać na jego własnej ścieżce. Umiejętności społeczne przedszkolaka, takie jak dzielenie się, czekanie na swoją kolej czy współpraca, kształtują się latami i wymagają ciągłej troski ze strony dorosłych.
Jak wspierać dziecko w nauce dzielenia?
Pierwszym krokiem jest wychowanie przez przykład. Dzieci uczą się poprzez obserwację – jeśli widzą, że rodzice dzielą się z innymi, pożyczają rzeczy, dzielą posiłek, są uprzejmi i empatyczni – z większym prawdopodobieństwem same zaczną tak postępować. Mówmy do dziecka w sposób, który pokazuje wartość dzielenia się, np. „Zobacz, jak fajnie się bawicie razem tą zabawką” albo „Jak miło, że dałeś bratu kawałek swojego jabłka”. Warto też unikać zmuszania dziecka do oddania zabawki – przymus może wzbudzić bunt i niechęć. Zamiast tego, pokażmy alternatywy: „Możesz powiedzieć, że oddasz zabawkę, kiedy skończysz się nią bawić”. To buduje odpowiedzialność za dziecko i jego decyzje.
Zabawy uczące dzielenia – nauka przez doświadczanie
Nic nie uczy lepiej niż zabawa. Zabawy uczące dzielenia mogą być świetnym sposobem na budowanie empatii i zdolności do współpracy. Gry planszowe, które wymagają czekania na swoją kolej, wspólnego planowania i dzielenia się kartami czy pionkami, pomagają w nauce zasad społecznych. Zabawy w grupie, jak wspólne budowanie z klocków, przygotowywanie posiłków dla misiów czy zabawa w sklep, uczą, że każdy może coś dać i coś otrzymać. W Przedszkolu Lidzbark kładziemy szczególny nacisk na organizowanie takich aktywności, które rozwijają relacje rówieśnicze dziecka i wspierają je w nauce współistnienia z innymi.
Dziecko nie chce się dzielić – co robić?
Jeśli dziecko nie chce się dzielić, nie oznacza to, że jest niegrzeczne, egoistyczne czy źle wychowane. To naturalny etap rozwoju. Kluczem jest spokojne podejście i zrozumienie emocji dziecka. Warto nazywać to, co dziecko może czuć: „Widzę, że trudno ci oddać tę zabawkę. Jest dla ciebie bardzo ważna”. Takie podejście buduje zaufanie i uczy dziecko, że jego uczucia są ważne. Zamiast karać lub zawstydzać, pokażmy, że dzielenie się może być przyjemne. Wspólne czytanie książek o bohaterach, którzy uczą się współpracy i empatii, może być świetnym punktem wyjścia do rozmowy. Jak pomóc dziecku w relacjach z innymi? Przede wszystkim dając mu przestrzeń, czas i wsparcie emocjonalne.
Dzielenie się w grupie – jak wspierać przedszkolaka?
W środowisku przedszkolnym dzielenie się w grupie jest szczególnie ważne – dzieci uczą się funkcjonowania wśród rówieśników, a jednocześnie konfrontują się z emocjami, których wcześniej mogły nie znać. Dla wielu przedszkolaków wspólne korzystanie z zabawek, dzielenie się przyborami czy słodyczami jest ogromnym wyzwaniem. Rolą nauczyciela i rodzica jest wspieranie tych procesów – nie poprzez nakazy, ale przez pokazywanie, tłumaczenie i zachęcanie. Warto mówić: „Popatrz, kolega chce się pobawić razem z tobą. Możecie razem zbudować coś super”. Taka nauka współpracy u dziecka oparta na pozytywnym wzmacnianiu daje najlepsze efekty.
Empatia kluczem do dzielenia – jak uczyć jej dzieci?
Na koniec warto podkreślić, że dzielenie się to nie tylko czynność, ale postawa – oparta na empatii, zrozumieniu i współczuciu. Jak uczyć empatii dzieci? Przede wszystkim rozmawiając z nimi o emocjach – swoich i innych. Uczmy dzieci nazywać uczucia: „Jesteś smutny, bo kolega ci nie dał zabawki?” albo „Cieszyłeś się, że brat się z tobą podzielił?”. Pokazujmy konsekwencje działań: „Zobacz, jak ucieszył się twój kolega, gdy pożyczyłeś mu samochodzik”. To codzienne rozmowy i małe gesty budują w dziecku obraz świata, w którym dzielenie się nie oznacza straty, ale daje radość i poczucie przynależności.
Pasjonatka edukacji przedszkolnej, która dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem na blogu. Jej artykuły poruszają tematy związane z rozwojem dzieci, kreatywnymi metodami nauczania oraz nowoczesnymi trendami w pedagogice. Z zaangażowaniem inspiruje nauczycieli i rodziców, oferując praktyczne wskazówki oraz pomysły na wspieranie najmłodszych w ich codziennej edukacji.